Stijgijzers

Stijgijzers

Zodra je op gletsjers wandelt, ijsvelden of watervallen wilt beklimmen, zijn stijgijzers onmisbaar. Ze zorgen voor grip en dus veiligheid en maken het beklimmen van watervallen überhaupt mogelijk. Er zijn verschillende soorten stijgijzers met ieder hun eigen toepassing.

In vroeger tijden hakten alpinisten in steile sneeuw- en ijshellingen met hun ijsbijl treden in het ijs om te kunnen klimmen: het werd een soort trap. Een tijdrovende en vermoeiende bezigheid! Spijkers in de zool van de bergschoen moesten uitglijden voorkomen. Gelukkig hebben we tegenwoordig de beschikking over stijgijzers om het leven een stuk gemakkelijker te maken! Het meest opvallende kenmerk van stijgijzers zijn natuurlijk de vele scherpe punten. De hoeveelheid en de vorm van deze punten bepalen waarvoor een stijgijzer wel en niet geschikt is. Daarnaast kun je kiezen uit verschillende soorten sluitingen om de stijgijzers mee aan de schoen vast te maken. Niet iedere schoen is geschikt voor ieder soort sluiting. Sommige fabrikanten (bijvoorbeeld Black Diamond) waarschuwt verder tegen de combinatie van relatief soepele bergschoenen en een stijve ‘verbindingsbalk’ tussen hak- en teenstuk van het stijgijzer. In dat geval adviseren ze om voor een wat soepelere verbindingsbalk te kiezen die met de schoen mee kan buigen. Petzl heeft zelfs modellen waarbij teen- en hakstuk door middel van Dyneema koord zijn verbonden; klein pakvolume, soepel en licht in gewicht! Je kunt stijgijzers op verschillende manieren indelen, maar in de opsomming hieronder houden we het zo simpel en overzichtelijk mogelijk.

Allround stijgijzer

Een allround stijgijzer heeft 10 of 12 punten waarvan er twee (licht) naar voren wijzen. Dit stijgijzer is vooral ontworpen om lang mee te kunnen lopen en dat zie je ook wel aan de wat ronde ‘afwikkel’vorm van de voorkant. Voor eenvoudige toeren, waarbij alleen op gletsjers en sneeuw gelopen wordt, kan gekozen worden voor een aluminium stijgijzer, dat is lekker licht. Zodra echter de kans bestaat dat je ook passages op rotsen tegenkomt of rotsen die door de sneeuw steken (denk aan een bergkam), kies dan voor staal: aluminium verbuigt snel op rots. Er zijn ook stijgijzers met een voorstuk van staal en hakstuk van aluminium: sterk en toch zo licht mogelijk. Veel allround stijgijzers hebben een klassieke of hybride sluiting (zie onderstaand).

Alpien stijgijzer

Deze stijgijzers hebben 12 of 14 punten. De voorste punten staan recht naar voren (gek genoeg vaak aangeduid als ‘verticale’ tanden) en zijn ook veel scherper dan bij een allround stijgijzer. Vaak zijn ze ook nog voorzien van een soort weerhaken voor maximale grip in hard ijs. Die frontale punten zijn vaak demontabel en kunnen aangepast/verwisseld worden. Je kunt dan bijvoorbeeld kiezen voor één frontpunt (populair bij drytoolen en in langere rotspassages) of één korte en één lange frontpunt, al naar gelang terrein en voorkeur. De Alpiene stijgijzers hebben een hybride of een snelsluiting. Globaal zou je kunnen zeggen dat des te technischer de beklimming wordt, des te meer de voorkeur verschuift naar een snelsluiting.

Sluitingen

Er zijn verschillende systemen om het stijgijzer met de schoen te verbinden. Niet iedere schoen past bij ieder soort sluiting. De schoen bepaalt dus mede de keus voor een stijgijzer! Het is dan ook geen gek idee om je schoen mee te nemen naar de winkel als je een stijgijzer komt uitzoeken.

Snelsluiting

Het gemakkelijkste in het gebruik zijn de ‘snelsluitingen’: deze zijn aan de voorkant voorzien van een beugel en hebben een soort hevel aan de achterkant. Je stapt met de voorkant van de schoen onder de beugel aan de voorzijde en trekt de hevel aan de achterkant omhoog en je bent klaar voor vertrek. Voor deze bindingen moeten de bergschoenen wel aan de voor- en achterzijde over speciale ‘richels’ beschikken. Tegenwoordig zit er vaak een extra kunststof voorziening op de bergschoen, maar het kan ook een extra brede zoolrand zijn. De snelsluiting is ideaal voor het gebruik van stijgijzers in combinatie met (toer)skischoenen. Deze soort sluiting is het meest betrouwbaar en levert de beste prestaties en controle in technische beklimmingen (bijvoorbeeld mixed terrein en watervallen).

Hybride sluiting

De hybride sluiting heeft bij het hakstuk dezelfde hevel als de snelsluiting, maar de voorkant bestaat uit een kunststof korf die over de voorkant van de schoen valt. Een riem loopt vanuit het hakstuk en moet door een gat in de korf geregen worden. Deze moet goed aangetrokken worden, want de riem moet een goede fixatie van de schoen in het stijgijzer verzekeren. Voor deze sluiting moet de bergschoen aan de achterkant over een richel beschikken. Met sommige toerskischoenen werkt dit systeem ook, maar het hangt een beetje van de plaats van de ‘schnallen’ op de skischoen af, hoe efficiënt dit is.

Klassieke sluiting

Bij de klassieke sluiting bestaan zowel het hak- als het teenstuk uit een kunststof korf. Door een riem door beide korven te rijgen wordt de fixatie van de schoen gegarandeerd. Deze sluiting stelt weinig eisen aan de schoenen en kan met iedere ‘stijgijzervaste’ (type C of D) bergschoen gecombineerd worden. Het grote voordeel van dit systeem is dat het in principe altijd blijft zitten, onafhankelijk van de slijtage van de schoen. De andere sluitingen zijn gevoelig voor slijtage van de noodzakelijke randen op de schoen. De klassieke sluiting is ideaal voor bergtochten, maar minder geschikt voor technische beklimmingen.

Wisselbare sluiting

Sommige modellen stijgijzer worden geleverd met zowel de voorkant van de hybride als de klassieke sluiting. De haksluiting is dan meestal van het type snelsluiting, maar de klassieke hakstukken kun je er vaak wel los bij kopen. Op deze manier kun je één stijgijzer met verschillende schoenen combineren, bijvoorbeeld als je in het voorjaar toerskitochten en in de zomer alpiene tochten op bergschoenen maakt.

Anti-stoll platen

Vrijwel alle moderne stijgijzers zijn voorzien van zogenaamde ‘anti-stoll platen’. Dit is een kunststof stuk dat in de teen en hakstukken is aangebracht. Anti-stoll platen zijn belangrijk, want ze voorkomen dat het de ruimte tussen de tanden van het stijgijzer zich vult met sneeuw. Hierdoor kunnen de tanden hun werk niet meet doen en dus verlies je de grip. Levensgevaarlijk en er zijn veel ongevallen door gebeurd. Anti-stoll platen zijn ook los te verkrijgen.

Goed afstellen!

Het is van vitaal belang dat schoen en stijgijzer perfect bij elkaar passen. Dus met het soort sluiting dat compatibel is met de gebruikte schoen. Voor het gebruik van een snelsluiting dus een schoen met de benodigde randen, enzovoorts. Daarnaast moet de lengte van het stijgijzer goed afgesteld worden op de schoen. Het verliezen van een stijgijzer in een steile firn- of ijshelling is een niet ongevaarlijke nachtmerrie! De verstelbaarheid van de meeste moderne stijgijzers is gelukkig wel een fluitje van een cent.