Zekeringsapparaten

Zekeringsapparaten

Voor iedere vorm van klimmen heb je een zekeringsapparaat nodig: of het nou gaat om sportklimmen of alpinisme, om topropen of voorklimmen, single- of multipitchen of een alpiene graad beklimmen. Zekeringsapparaten zijn er in verschillende vormen en prijsklassen. Een overzicht.

Handmatig: van Acht via ATC naar Reverso

Bij een handmatig zekeringsapparaat is de zekeraar (degene die het apparaat feitelijk bedient) allesbepalend. Hij moet het touw uitgeven en inhalen op de juiste momenten, maar mag vooral het touw, specifiek de ‘remhand’, NOOIT loslaten. De zekeraar moet altijd goed opletten en in geval van een val het touw actief blokkeren met zijn remhand. De remkracht wordt mede bepaald door de kracht die de zekeraar op het touw uitoefent. Van de handmatige zekeringsapparaten is de ‘Acht’ de oudste. Het is een acht-vormig stuk aluminium waar het touw doorheen loopt. De Acht is licht van gewicht, goedkoop en neemt weinig plaats in op je klimgordel. Helaas is de remwerking niet geweldig en voor bergsport raden de alpine verenigingen in Europa hem als zekeringsapparaat bij het klimmen tegenwoordig af.

De eerste variatie op een Acht was de ‘Tuber’: een stukje ovaalvormige buis met een ring van staaldraad eronder. Het touw loopt door de buis en vervolgens ook door de carabiner heen: dit itt de Acht. De manier van zekeren is verder vergelijkbaar met dat van de Acht, alleen levert een Tuber duidelijk meer wrijving en dus remkracht op. Er zijn tubers waar één touwstreng doorheen kan (bijv. voor zekeren in een klimtuin/hal met een enkeltouw) en varianten waar twee touwstrengen tegelijk doorheen kunnen (bijv voor het zekeren met dubbel- en tweelingtouwen en om ‘klassiek’, dus langs twee touwstrengen, te kunnen abseilen).

De eenvoudige tuber werd opgevolgd door tubers met meer mogelijkheden die je herkent aan de V-vormige groeven: de ‘Reverso-achtigen’ (bijv. ATC Guide, ATC-Alpine Guide, Reverso, etc.). Dankzij die groeven heb je desgewenst extra wrijving tijdens het zekeren en dus extra remkracht. Ze hebben twee sleuven en zijn dus ook geschikt om ‘klassiek’ mee te kunnen abseilen. Deze apparaten blokkeren vanzelf bij een val tijdens het zekeren van een NAklimmer. Let op: ze blokkeren dus NIET bij een val tijdens het zekeren van een VOORklimmer!

Halfautomaten

Halfautomaten zijn zekeringsautomaten met een ‘back-upfunctie’. Een back-upfunctie zorgt ervoor dat het apparaat zelf blokkeert bij een val van de voorklimmer/toproper. Dit voorkomt de ongelukken waarbij de zekeraar die met een tuber werkt, het touw niet goed vastheeft (bijv. tijdens het overpakken van touw bij uitgeven of innemen), de klimmer op dat moment valt, de zekeraar zijn hand brandt aan het wegschietende touw en vervolgens loslaat. Dit is een belangrijke oorzaak van ongevallen bij het sportklimmen. Uit de benaming ‘back-up functie’ kun je al afleiden dat de zekeraar nog steeds alles doet, maar bij een moment van onachtzaamheid, als de zekeraar struikelt, of als je het touw niet goed vast hebt op het moment van een val, dan komt de halfautomaat in actie.

De halfautomaten vallen in twee groepen uiteen: de groep waarbij de positie van de remhand geen rol speelt (je zou kunnen zeggen de ‘remhand-onafhankelijke’ halfautomaten) en de autotubers, waarbij de blokkeerfunctie niet functioneert als de remhand zich boven het zekeringsapparaat bevindt (het inkomende en uitgaande touw lopen min of meer parallel).

De bekendste ‘remhand onafhankelijke’ halfautomaat is de GriGri van Petzl. Het was de eerste halfautomaat en hij bestaat alweer een kwart eeuw. Natuurlijk was er toentertijd veel scepsis, maar inmiddels is het met afstand het meest verkochte zekeringsapparaat. Het touw loopt door het apparaat zelf heen en de carabiner speelt geen rol bij het remmen/blokkeren. Het deel van het touw dat in het apparaat zit en de functionele onderdelen van de GriGri kun je niet zien en daarom spreekt men wel van een ‘black box’. Om een topropeklimmer te laten zakken, of bij het abseilen, gebruik je een handel om het touw vrij te geven. Twee dingen zijn minder handig aan de GriGri: snel touw uitgeven is niet altijd simpel en bij een schrikreactie trekken sommige mensen instinctief de handel hard naar zich toe: het touw schiet dan oncontroleerbaar door het apparaat. Beide problemen zijn opgelost met de introductie van de GriGri Plus. De handel heeft een ‘paniekbeveiliging’ gekregen en er is een speciale modus voor topropen waarbij je sneller touw kunt uitgeven en de blokkering tegelijkertijd sneller aangrijpt. Via een knop in het apparaat kun je de keuze eenvoudig instellen. De GriGri’s kun je uitsluitend gebruiken met enkeltouw. ‘Klassiek’ abseilen met twee touwstrengen is dus ook niet mogelijk.

De tweede groep halfautomaten betreft de autotubers: voor het zekeren functioneren zij vergelijkbaar als de klassieke tuber. Het touw loopt door het apparaat en vervolgens door de carabiner. De carabiner speelt dus een essentiële rol bij het correct functioneren van het apparaat. Let op: niet alle autotubers functioneren goed met iedere carabiner!! Een aantal modellen wordt geleverd met zijn eigen, specifieke, carabiner. Sommige autotubers kun je alleen met enkeltouw gebruiken, zoals de Mammut Smart, maar er zijn ook modellen die je voor dubbel- en tweelingtouw kunt gebruiken. Met deze laatste kun je dus ook abseilen langs twee strengen! De functie van de autotubers is hetzelfde als van de GriGri: het apparaat blokkeert zodra de voorklimmer/toproper valt. Het grote verschil bij de autotubers is dat of en hoe goed ze blokkeren, afhangt van de positie van de remhand: als je deze te hoog hebt, boven het zekeringsapparaat, dan werkt de blokkering niet. Het verschilt van apparaat tot apparaat hoe ver boven het zekeringsapparaat kritiek is. Dit is ook van groot belang voor het zekeren van een naklimmer. Het beste is het om met autotubers altijd over de gordel te zekeren met naklimmers: met het apparaat in een carabiner aan het zekeringspunt op een standplaats, is het bij sommige modellen lastig om de juiste positie van touw en remhand te vinden als de naklimmer valt.

Waar is de volautomaat?

Volautomaten zijn systemen die bij sommige klimmuren hangen. Deze apparaten kunnen een toprope begeleiden. Ze nemen touw in, blokkeren bij een val en laten je netjes weer zakken aan het einde van de route. Het zijn grote, zware en kostbare apparaten en totaal ongeschikt voor een normale klimmer.

Carabiners

Veel organisaties bevelen aan om voor het bevestigen van je zekeringsapparaat en zeker voor het indirect inbinden van je klimgordel, gebruik te maken van een extra beveiligde carabiner, soms ook wel een ‘safebiner’ genoemd. Een voorbeeld van een beveiligde carabiner is een schroefcarabiner. Bij een extra beveiligde carabiner is de schroef ook nog eens beveiligd tegen losdraaien. Voorbeelden van extra beveiligde carabiners zijn bijvoorbeeld de DMM Belaymaster en de Petzl William Ball-Lock. Maar nogmaals: lees bij gebruik van een autotuber in de gebruiksaanwijzing of jouw autotuber specifieke eisen stelt aan de carabiner en als een carabiner wordt bijgeleverd, gebruik dan uitsluitend die carabiner!