Lichtgewicht koken

Koken op de camping: lichtgewicht

Zonder voedsel op vakantie wordt het niks en zeker niet als je de hele dag hebt geklommen, gefietst of een andere inspanning hebt geleverd. De energie moet dan iedere avond weer aangevuld worden. Tegelijkertijd ben je niet in staat om een uitgebreid kooktoestel mee te nemen vanwege het gewicht en de pakmaat. Gelukkig zijn er voldoende mogelijkheden om onder alle omstandigheden toch je energie weer op peil te brengen!

Lichtgewicht en pakvolume

Wil je echt lichtgewicht kamperen en een minieme brander? Dan zijn MSR en Primus absoluut de merken. Campingaz is heel bekend en heeft een uitgebreid assortiment, maar valt vaak wat zwaarder en groter uit. Het minder bekende Robens heeft interessante alternatieven voor de kleinere portemonnee en ook Coleman doet daaraan mee. Heel erg goedkoop en compact zijn nog alternatieven voor vaste brandstoffen en ‘solid fuel blokken’ die voor sommige toepassingen verrassende oplossingen kunnen zijn. Kies eerst de brandstof die voor jouw trips het meest in aanmerking komt en verzin dan hoe groot en zwaar je brander mag zijn. En eerlijk is eerlijk: ook bij branders is uiteindelijk alle waar naar zijn geld. Verschillen merk je aan het gewicht, hoe stabiel de brander staat en welke materialen zijn gebruikt en daarmee de levensduur.

Brandstoffen

Bij de keuze voor een brandstof moet je een hoop aspecten afwegen. Ga je bijvoorbeeld naar ‘exotische’ of dunbevolkte gebieden? Of ga je in de kou op pad, of op grote hoogte? Ga je lange tijd naar een gebied met weinig bevolking of weinig voorzieningen dan wil je een brandstof waar je altijd aan kunt komen, er vanuit gaande dat je niet voldoende brandstof voor de hele trip mee kunt zeulen. Welke keuzes zijn er?

Benzine en aanverwanten

Je raadt het al: deze branders functioneren op benzine. De voordelen zijn dat je makkelijk en op veel plaatsen aan benzine kunt komen. Bovendien is het gebruik van benzine goedkoop en het levert veel warmte (het is ‘hoog calorisch’). De nadelen van het gebruik van benzine zijn dat het zwaarder is dan gas en dat de branders nogal vervuilen en regelmatig onderhoud nodig hebben. Het moment dat hij ophoudt met goed branden, komt natuurlijk zelden gelegen! Voor het gemak zwijgen we maar over de koolmonoxide en kankerverwekkende gassen (benzeen) die vrijkomen. Beter is dan ook om ‘brandpuntbenzine’ te gebruiken: er treedt dan nauwelijks vervuiling op en de vrijkomende gassen van brandpuntbenzine zijn niet giftig of kankerverwekkend. In sommige delen van de wereld is er wel een stuk lastiger aan te komen.

Een aantal van dit soort branders kan ook op diesel, kerosine en petroleum branden (en zelfs op gas!). Je moet zo’n toestel wel altijd ombouwen om te wisselen tussen brandstoffen (bijv. van gas naar benzine) en dat is soms een beetje gepruts; niet iets voor in de wind hoog op een berg in ieder geval!

Voordelen vloeibare brandstoffen

• korte kooktijd
• goedkoop in gebruik
• brandstof overal verkrijgbaar
• goed prestaties bij lage temperaturen

Nadelen vloeibare brandstoffen

• voorverwarmen vraagt ervaring en er komen extra giftige dampen vrij
• ongezonde uitstoot en koolmonoxide
• branders vervuilen en hebben onderhoud nodig
• zwaarder dan gas

Gas

Gas is de makkelijkste warmtebron en het hele systeem is vaak ook de lichtste set-up. De lichtgewicht blikjes zijn een wegwerpsysteem en met het oog op het milieu kun je daar bedenkingen bij hebben. Maar de stalen statiegeld flessen zijn erg zwaar. Gas vervuilt de brander niet en je hebt dus geen gedoe met verstoppen en schoonmaken. Als er echter wel iets kapot gaat kun je er zelf ook weinig aan doen!

Er zijn verschillende soorten gasblikken (met daarin een mengsel van propaan en butaan gas), waarbij het verschil voornamelijk in de nippel, de ‘aansluiting’, zit. Het meest bekend zijn de blauwe blikjes van Campingaz. Campingaz heeft zijn eigen nippel (ook wel de CV-norm genoemd) en je kunt er uitsluitend apparaten van Campingaz op aansluiten. Daarnaast is er de ISO-norm of ISO schroefdraad, waarmee alle andere merken zoals Primus, Coleman en Cadac werken. Hierop kun je branders van alle merken, behalve Campingaz, aansluiten.

Dan zijn er ook nog de zogenaamde ‘prikblikjes’. Dit is een erg lichtgewicht systeem; je prikt de brander gewoon in de bovenkant van het blikje. Dit systeem is universeel over alle merken, inclusief Campingaz (norm: EN 417:2012). Het nadeel is dat het eigenlijk niet de bedoeling is dat je het blikje van de brander afhaalt voordat deze leeg is. Tegenwoordig voorkomt het Gas Lock System gelukkig de ‘sisser’ met gevaar voor een flinke steekvlam, die vroeger ontstond als een brander loskwam van het blikje. Toch is dit systeem niet bedoeld om brander en blikje los van elkaar te kunnen vervoeren.

In Europa zijn gasblikjes makkelijk verkrijgbaar en Campingaz heeft in principe wereldwijde dekking (Scandinavië valt erg tegen!), maar in de niet-westerse wereld is het een kwestie van ‘geniet met mate’; je zou wel eens lang moeten kunnen zoeken naar een nieuw blikje en dat geldt voor alle merken. Aangezien je niet mag vliegen met gasblikjes in je bagage, is het de vraag of zo’n verre reis met alleen een optie voor gas verstandig is. Gelukkig zijn er ook branders die zowel op gas als op vloeibare brandstoffen werken.

Een ander nadeel van gas is dat de prestaties bij lage temperaturen snel afnemen. Daarom zijn er blikjes met speciale mengsels (met een hoger % propaan) van Primus en Coleman te koop voor koude omstandigheden.

Waar je nog over na kunt denken is of je een brander wilt met  een piëzo ontsteker: dat scheelt gedoe met (natte?) lucifers of lege aanstekers.

Voordelen gas

• lichtgewicht
• makkelijk te doseren
• gebruiksvriendelijk

Nadelen gas

• duur in gebruik
• niet overal verkrijgbaar
• langere kooktijd dan benzine
• speciaal gas nodig bij lage temperaturen

Hout

De meest authentieke en gezelligste vorm van koken is natuurlijk gewoon met hout. Eerst hout sprokkelen, dan volgens de regelen der kunst een vuurtje maken en vervolgens op dat vuurtje koken. De eenvoudigste en lichtste vorm daarvoor zijn eenvoudige rekjes, al dan niet op pootjes, die je over het vuurtje heen kunt zetten/hangen en compacte branders. Een stuk meer ‘high tech’ (en zwaarder!) zijn branders als de Woodsman Stove & Charger van Robens: hierop kun je koken en tegelijkertijd genereert de brander uit de hitte ook nog energie om je telefoon op te laden!

Voordelen houtbranders

• goedkoop
• je hoeft de brandstof niet te dragen
• gezellig en authentiek

Nadelen houtbranders

• brandgevaar
• intensiteit lastig te regelen
• materiaal niet overal voorhanden (bijv. hooggebergte)
• lastiger in gebruik bij slecht weer

Solid fuel

Er zijn ook blokken met vaste brandstof te koop en die leg je in lichte, goedkope en ook bijzonder ‘low tech’ branders, zoals de Solid fuel cooker van Highlander. Voor een paar euro heb je een ‘kooktoestel’! Deze branders doen het overigens niet even goed onder alle omstandigheden.