Off piste

Wanneer ben je eigenlijk ‘off piste’?

Buiten de geprepareerde pistes loop je risico. Voornamelijk op lawines en soms zelfs op gletsjerspleten. Met het oog op lawines moet je buiten de piste (‘off piste’) altijd lawinepieper, schep en sonde bij je hebben en bij voorkeur ook een airbag. Toch komen wij nog teveel mensen off piste tegen zonder materiaal die ten onrechte denken dat ze geen risico lopen.

Een triest waargebeurd verhaal ter illustratie. Ik was in Les Arcs om een ‘freeridewedstrijd’ te bekijken. Voor aanvang werd het parcours veilig gemaakt door met dynamiet lawines af te schieten. Na de derde bom kwam er een enorme lawine naar beneden. Met een grote, fraaie stofwolk. Gevolg: wedstrijd afgelast bij gebrek aan resterende sneeuw! De deelnemers gingen dus maar ‘vrijskiën’. Niet veel later troffen velen van hen elkaar weer bij een zoekactie naar lawineslachtoffers. Vier Franse toeristen waren nog geen 10 meter naast een piste, in volkomen vlak terrein vol met duizenden sporen, verrast door een lawine. Treurig, want drie van hen overleefden het niet, ondanks de binnen enkele minuten massaal aanwezige hulptroepen (in dit geval de deelnemers aan de wedstrijd die allemaal verplicht reddingsmateriaal bij zich moeten hebben). De Franse toeristen hadden helaas geen lawinepieper om. De nabestaanden begrepen er niets van: ze waren helemaal geen goede skiërs en ze gingen nooit off piste! Hoe kan zo’n veel vaker voorkomend misverstand nou ontstaan?

Het werk van de pistedienst

Was de locale pistedienst niet verantwoordelijk voor dit ongeluk? Nee! De pistedienst is verantwoordelijk voor de veiligheid van de wintersporters op de piste. Zij nemen alle nodige maatregelen om te voortkomen dat wintersporters door lawines verrast worden zolang ze zich op de piste bevinden! Dat betekent dat ze weliswaar lawines afschieten, maar alleen als deze een directe bedreiging vormen voor de mensen op een piste of voor infrastructuur. Het merendeel van de hellingen in een skigebied wordt dus helemaal niet beveiligd tegen lawines of afgeschoten!

In het geval van de onfortuinlijke Fransen werkten de inspanningen van de pistedienst zelfs in hun nadeel. Zij kwamen in een grote kuil onderaan een paar meter hoge dijk terecht, en lagen daardoor enorm diep onder de sneeuw. De pistedienst heeft die voorzieningen juist getroffen om te voorkomen dat die specifieke lawine de piste bereikt. En dat werkt, want geen sneeuwvlok van de noodlottige lawine is op de piste terechtgekomen.

Gesloten pistes

Als de pistedienst er niet in slaagt om een piste adequaat te beveiligen tegen op de loer liggende lawines (als de springstof bijvoorbeeld geen effect heeft gehad), dan sluiten ze die piste. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, worden pistes dus niet alleen maar gesloten bij gebrek aan sneeuw! Laat je dus niet in verleiding brengen door mensen zoals de groep Nederlandse skiërs die ik eens in Val Thorens tegenkwam: ‘De zwarte op de Cime de Caron is echt te gek! Wel 30 centimeter poeder, geen enkel spoor en helemaal geen stenen. Ik snap echt niet waarom hij gesloten is’. Nou, die was dus gesloten met het oog op te verwachten lawines. Die dag zijn er gelukkig geen ongelukken gebeurd, maar onzichtbaar lawinegevaar betekent niet dat het er niet is!

Bedrieglijk

Eén van de grote problemen is dat lawinegevaar voor het ongeoefende oog inderdaad onzichtbaar is. Zoals met de landgenoten op de Cime de Caron. Maar ook zoals met de ongelukkige Fransen in Les Arcs. Zij daalden een duizenden keren per dag geskiede vlakke helling af, direct naast de piste. Daar zou van zijn levensdagen nooit een lawine kunnen ontstaan (nog afgezien van het feit dat er zo vaak geskied wordt dat de slachtoffers het betreffende stuk helemaal niet als off piste herkenden). Maar op de moeilijk zichtbare steile hellingen erboven loerde het gevaar. Bedrieglijk onschuldig uitziende hellingen binnen een skigebied, kunnen zo toch door lawines getroffen worden!

Buiten is buiten

Er kan maar één conclusie zijn: buiten de piste is buiten de piste, en buiten de piste moet je ALTIJD veiligheidsmateriaal (nog één keer: lawinepieper, schep, sonde en bij voorkeur nog een airbag) bij je hebben! Zodra je de pistepalen aan de niet-pistekant passeert, ben je buiten de piste en treedt deze regel in werking. Natuurlijk weten we dat het in het overgrote deel van de gevallen goed gaat met het buiten de piste skiën in de directe omgeving van een piste. We weten ook dat het in het overgrote deel van de gevallen zelfs goed gaat met het buiten de piste skiën op notoir lawineverdachte hellingen, zoals op de Cime de Caron. Maar we weten ook dat het af en toe gruwelijk misgaat, zoals in les Arcs. En er zijn helaas veel meer voorbeelden. In al die gevallen verkleint het niet bij je hebben van veiligheidsmateriaal je overlevingskansen aanzienlijk. En wie wil er nou het tijdelijke met het eeuwige verruilen tijdens een onbenullige afdaling vlakbij een piste? Natuurlijk zijn er 98% veilige (100% bestaat niet) hellingen te vinden in skigebieden. Maar dan moet je wel weten waar en hoe je moet kijken. Verstand van off pistezaken hebben, dus! Heb je dat onvoldoende (en denk als laaglander niet te snel dat je het wel hebt!), dan geldt: buiten = buiten.

Uitzonderingen bevestigen de regel

Er is een verheugende uitzondering die de regel bevestigt en het leven mooi maakt. De skiroute. Skiroutes zijn officiële, gemarkeerde (met stokken aangegeven) routes die niet geprepareerd worden. Ze worden echter wel beveiligd tegen lawines. Hier kun je dus in de diepe sneeuw skiën of boarden zonder je zorgen te maken over lawinegevaar, mits je niet verder dan 20 meter links of 20 meter rechts van de routemarkering je bochten draait. Maar gesloten betekent ook hier natuurlijk wel gesloten! En je zult merken dat skiroutes veel vaker gesloten zijn dan pistes. Er komen gelukkig steeds meer van deze skiroutes en sommige skigebieden wijzen zelfs volgens hetzelfde principe een hele ‘freeride-area’ aan (bijvoorbeeld het Pischagebied bij Davos en het Cassonsgebied in Flims/Laax). Lees vooral de informatieborden terplekke waarop staat aangeven welke delen ze wel en welke delen ze niet beveiligen.

Geniet van de hele berg, ga spelen in het terrein, trek sporen in de poeder. Maar doe het wel verstandig. Koop of huur veiligheidsmateriaal en oefen het gebruik ervan. Veiligheidsmateriaal is niet goedkoop, maar nog altijd voordeliger dan een goede ski- of snowboardset!